Portret, podobizna, konterfekt (fr. portrait; łac. protrahere – wydobyć na światło dzienne, wyjawiać, pokazać; contrafacere– naśladować) – artystyczny wizerunek (malarski, rzeźbiarski, graficzny, rysunkowy) konkretnej osoby lub grupy osób, ukazujący zewnętrzne podobieństwo oraz niekiedy cechy charakteru portretowanych.
Moja praca nad portretem zaczyna się od kontaktu (najczęściej e-mail), określenia formuły i przeznaczenia portretu. Po wstępnych uzgodnieniach, w tym formatu obrazu, warunków płatności i czasu realizacji zlecenia konieczne jest sformułowanie oczekiwań ze strony zamawiającego i przekazanie informacji o osobie. Najczęściej jest to krótki opis usposobienia, charakteru, poczucia humoru, zachowania, osobowości, upodobań, pasji (hobby), itp. Kolejnym krokiem jest przesłanie do mnie materiału fotograficznego i ewentualne dalsze uściślenie informacji. Po otrzymaniu zaliczki w wysokości 50% uzgodnionej kwoty przystępuję do pracy. Na każdym etapie powstawania obrazu możliwa jest obustronna komunikacja. Portret powstaje na zamówienie i tylko satysfakcja zamawiającego ostatecznie weryfikuje jego wartość.
Magdalena Wolnicka-Maryniak
studio@m3studio.pl
ul. Wawelska 78/24, 02-034 Warszawa, Polska
Dobry portret olejny nie może być odwzorowaniem lub powieleniem fotografii. Dlatego, o ile to możliwe, najlepszym rozwiązaniem jest wykonanie niezobowiązującej serii zdjęć. Ważne jest zachowanie osoby, mimika, sposób bycia, postawa. Konieczna jest przynajmniej jedna fotografia pokazująca rysy i owal twarzy, wykrój oczu, ust, kształt nosa. Obecnie, wobec powszechności technik cyfrowej rejestracji obrazu jest to najwygodniejsza i sprawdzona metoda. Jakość zdjęć nie ma znaczenia – są tylko notatką i nie będą przetwarzane na komputerze. Czasami wykonanie fotografii jest niemożliwe i portret powstaje na podstawie dostępnych materiałów.
Jedna lub kilka sekwencji wykonanych w różnych miejscach i w różnym czasie jest najwygodniejszą podstawą do pracy nad portretem.
Szkice węglem lub ołówkiem są tradycyjnym i klasycznym początkiem pracy nad obrazem. Dawniej nazywało się je kartonami i pozwalały zdefiniować kompozycję, rozpracować szczegóły lub uchwycić istotne elementy wyrazu twarzy osoby portretowanej. Dzisiaj umożliwiają przełożenie tego, co widzimy na zdjęciach, na efekt, który chcemy osiągnąć.
Plama, układ, kompozycja, ogólny wyraz, wrażenie i ważne detale… Szkic pozwala przetworzyć i określić ostateczną koncepcję obrazu.
Praca na komputerze i cyfrowe narzędzia obróbki obrazu zmieniły nasz stosunek do portretu. Fotografia i jej przetwarzanie zdominowało twórców. Jednak portret olejny pozostał i dzięki swojej niepowtarzalności stał się szczególną wartością. Częste obecnie na rynku i powszechne w ofertach wydruki zdjęć na płótnie podmalowywane farbami, stanowią tanią alternatywę i namiastkę portretu olejnego. Tego zjawiska nie można potępiać, lecz należy wyraźnie określić jego miejsce w sztuce, tym bardziej, że istniało w trochę uboższych formach już od XIX wieku, od czasu upowszechnienia się niezłej jakości technik poligraficznych.
Kilka odręcznych dziecięcych twarzy malowanych bezpośrednio na monitorze. Mają one charakter ilustracyjny. Czasami tego typu „przymiarka” może być pomocna w pracy nad obrazem.
Są różne sposoby pracy nad portretem. Najczęściej buduje się ogólną kompozycję, określa anatomię i bryłę , a następnie w kolejnych etapach opracowuje detale. Dla mnie jednak ważniejsza jest praca nad istotnymi szczegółami tworzącymi wyraz twarzy i określającymi charakter postaci. Właściwe namalowanie oczu i ich wyrazu, uchwycenie relacji pomiędzy ustami i spojrzeniem, osadzenie głowy – mają znaczenie podstawowe i są najtrudniejsze.
Oczy, usta, nos, łuki brwiowe, kształt twarzy na wstępnym etapie budowy portretu. Te elementy wymagają najwięcej uwagi i pracy. Dalsze etapy stanowią tło eksponujące wyraz osoby.
Portret olejny to nie tylko namalowany wizerunek. Każdy z elementów obrazu jest ważny, zarówno blejtram, rodzaj płótna, grunt, jak i werniksy zastosowane po ukończeniu dzieła – wszystko musi być dostosowane do techniki realizacji pracy. Jest to wiedza wynikająca z paruset lat doświadczeń, a teraz często zapomniana albo pomijana ze względu na czas. Nie ma sensu robić czegokolwiek niedbale, kiedy prawie tym samym kosztem można zrobić to dobrze. Wszystkie niedociągnięcia w obrazie olejnym potrafią się zemścić w zaskakująco krótkim czasie.
Obraz to przedmiot, a jego jakość i sposób potraktowania świadczy o szacunku dla osoby portretowanej, zamawiającego i własnej pracy. Tworzę portrety w różnych formatach i różnie kadrowane. Najczęściej wynika to z charakteru zamówienia i przeznaczenia gotowego obrazu. Czasami, zgodnie z życzeniem i po uzgodnieniu, zamawiający otrzymuje portret oprawiony w ramę i gotowy do powieszenia na ścianie w określonym wnętrzu.
Praca nad obrazem olejnym, a szczególnie portretem wymaga czasu. Istnieją współczesne materiały malarskie przyśpieszające chemiczne wiązanie farb, jednak nie zawsze i nie w każdej technice są one wskazane. Laserunki wymagają nakładania kolejnych warstw transparentnej farby i nie można tego zrobić „na mokro”. Niektóre farby schną długo, inne szybciej, a werniksy końcowe powinno się nakładać dopiero po całkowitym wyschnięciu obrazu. Dlatego każde zamówienie trzeba szacować na co najmniej 1-2 miesiące. Oczywiście, wszystko można namalować szybciej, oszczędniej używając farb i dodając „przyspieszaczy” ale wiąże się to z ryzykiem zmian w warstwie malarskiej i trwałości obrazu, a jest to jeden z podstawowych przymiotów malarstwa olejnego.